- იყო დაჩი და... - დაიწყო თვითონ დაჩიმ.
- კი, - დაეთანხმა მანო, - იყო დაჩი და მეზობლის გოგო.
- ცაცო! - დაასწრო დაჩიმ.
- მართალია, ცაცო.
- მეზობლის გოგოს ზღაპარი მიყვარს, - მოეწონა დაჩის. მთვარე ჯერ კიდევ არ იყო ამოსული, თორემ მანო დაინახავდა, დაჩის თვალები როგორ უბრწყინავდა, - მერე, მერე?..
- მერე, ერთ დღეს ცაცომ დაჩის დაუძახა.
ცაცოს ორი მსხვილი ნაწნავი აქვს. ზედ ცისფერი პეპლებივით ბაფთები უკეთია, კალთაში თვალხუჭანა დედოფალა უწევს, ხელში ჭრელი ჩითის ნაჭერი უჭირავს და კერავს.
- რა გინდა? - ჰკითხა დაჩიმ.
- რა მინდა! - როგორ ვერ უნდა მიხვდე, თამაში მინდა და ღობეზე გადმოდი!
- თუ თამაში გინდა, შენ გადმოდი!
- მე გადმოვიდე?! - გაუკვირდა ცაცოს, - მე გოგო ვარ!
- მე დაჩი ვარ!
- ახლავე გადმოდი, თამაში მინდა! - გაანჩხლდა გოგო და ნემსი თითში იჩხვლიტა. დაჩი მაშინვე ღობეზე გადახტა და ჰკითხა:
- გეტკინა?
- შენი ბრალია, არაფერს არ მიჯერებ!
- ჩემი ბრალი სულაც არაა, კერვა რა შენი საქმეა!
- როგორ თუ რა ჩემი საქმეა, მე გოგო ვარ!
- „გოგო ვარ!“ „გოგო ვარ!“ დიდი ამბავი, თუ გოგო ხარ! - წამოიძახა დაჩიმ და თვითონვე გაუკვირდა, რომ გული არ მოსვლია, პირიქით, ისიც კი ჰკითხა, რა ვითამაშოთო.
- სახლობანა ვითამაშოთ!
- სახლობანას თამაში არ ვიცი, - თქვა დაჩიმ.
- მე ვიცი, - უპასუხა ცაცომ და თვალები დააფახულა, - შენ იქნები კაცი, მე - ქალი, დედოფალა - შვილი.
- მე ბიჭი ვარ, - თქვა დაჩიმ.
- კაცი იქნები!
- სხვა რამე ვითამაშოთ. თუ გინდა, მშვილდ-ისარს გასროლინებ.
- მშვილდ-ისარი ნეტავ სულ არ დამანახა, მე სახლობანას თამაში მინდა, მორჩა და გათავდა.
- ჰო, მაგრამ კაცი როგორ ვიყო, მე დაჩი ვარ!
- მაშინ სხვასთან წავალ და მაინც სახლობანას ვითამაშებ! - თოჯინას ხელი მკლავში დაავლო, წასასვლელად მოემზადა.
- სად წახვალ? - დაჩის არ უნდოდა გოგო სხვასთან წასულიყო. ცაცო გზას დაადგა.
- ტყისკენ არ წახვიდე! - გააფრთხილა დაჩიმ.
- ტყისკენ წავალ!
- ტყეში გზა დაგებნევა!
- მით უკეთესი თუ დამებნევა, შენთან თამაში მაინც არ მინდა!
- ტყეში დევია! - შეაშინა დაჩიმ.
- ძალიან კარგი, დევთან ვითამაშებ სახლობანას.
- დევი გადაგყლაპავს!
- მე გოგო ვარ და ვერავინაც ვერ გადამყლაპავს.
- არც ხანჯალი გაქვს, არც მშვილდ-ისარი.
- რა ჯანდაბად მინდა მშვილდ-ისარი, მე დევს ხელს მხარზე დავადებ, ლოყაზე თითებს მოვუცაცუნებ და ვერაფერსაც ვერ შემჭამს.
დაჩის ბოლოს და ბოლოს გული მოუვიდა და ღობეზე გადმოხტა.
- ახია შენზე, რაც დაგემართება! მე მეზობლის ბიჭთან, - გოჩასთან წავალ და მშვილდისრობანას ვითამაშებ.
წავიდა დაჩი გოჩასთან, დადეს ნიშანი, აიღო დაჩიმ ისარი, ესროლა, დააცილა, ესროლა გოჩამ, მოარტყა, ესროლა დაჩიმ, დააცილა, ესროლა გოჩამ, მოარტყა.
- რა დაგემართა?! - გაუკვირდა გოჩას.
- არ ვიცი, - თქვა დაღონებულმა დაჩიმ.
ესროლა დაჩიმ ისარი, დააცილა, ესროლა გოჩამ, მოარტყა.
- თამაში არ მინდა.
- აბა, რა გინდა? - ისევ გაიცინა გოჩამ, დაჩი იქნებ კარგ გუნებაზე დადგესო.
- ქვეყანაზე არაფერი მინდა და ნუ იცინი! - გაჯავრდა დაჩი, მიატოვა თამაში და ტყისკენ გზას დაადგა.
იარა, იარა, საითაც გოგო წავიდა, მაგრამ ვერავინ ნახა.
- ცაცო! - დაუძახა დაჩიმ.
- ცა-ცო! - გაიმეორა ტყემ.
- მოდი გეთამაშები სახლობანას! - აყვირდა დაჩი და ტირილიც კი მოერია, მერე თავის თავზე გაბრაზდა, მეზობლის გოგოსთვის რატომ ვტირიო, და უფრო უმატა ტირილს.
წავიდა ისევ და ხედავს, გზის პირას ისარგაყრილი, ღრუბელივით ქუნქულა გედი აგდია. მეორე თეთრ გედს კისერი კისერზე გადაუხვევია და ორივე ტირის.
- მიშველე, დაჩი, მიშველე! - შეეხვეწა მეორე.
- შენ გიშველო, თუ დაჭრილ გედს? - გაუკვირდა დაჩის.
- ამის შველა ჩემი შველაა, ეს გედი მეზობელი ტბის გედია და დევმა ისარი ესროლა.
- მერე, რამდენ გედს ისარი მოხვდება, ყველა შენ უნდა იტირო? - ჰკითხა დაჩიმ.
- ჩვენ ერთად ვთამაშობდით სახლობანას და ამის სიკვდილს ვერ გადავიტან.
დაჩიმ მინდვრის ყვავილების მტვერი ბალახის წვენში მოზილა, ხეზე, სულ მაღლა კენწეროს საზარდი კვირტი მოტეხა, წამალში აურია, სოკოს რძე დაუმატა, დაჭრილს ისარი ამოაძრო. მალამო წაუსვა, ველური ბჟოლის ტყავით შეუხვია და გზას გაუდგა.
იარა, იარა, ცხრა მთა გადაიარა, მიადგა ერთ ციხე-კოშკს. აიხედა დაჩიმ, გალავანზე დედაბერი ზის, ისეთი გრძელი ცხვირი აქვს, ნიკაპამდე სწვდება.
- ეს ციხე-გალავანი ვისია? - ჰკითხა დაჩიმ.
- ახლავე აქედან მოცოცხე! - ჩამოსძახა დედაბერმა, - აქ სამთავიანი დევი ცხოვრობს, ახლა ციხე-ქალაქშია ჩაკეტილი და ცისფერბაბთიან გოგონასთან სახლობანას თამაშობს.
- მე დაჩი ვარ! - ასძახა დაჩიმ, - და მაგ დევს ახლავე სულს გავაფრთხობინებ.
დედაბერმა გალავნიდან დევს ჩასძახა:
- აქ ვიღაც მონადირეა და შენ მოკვლას აპირებს...
- დარდი ნუ გაქვს, ახლა დაჭრილი გედის მოსაყვანად მინდოდა წასვლა, ფიტული უნდა გამეკეთებინა ცისფერბაბთიანი გოგონასათვის, მაგრამ ციხე-კოშკიდან ფეხს არ გავდგამ და აქ რას დამაკლებსო.
გადაირია დაჩი, აქეთ ეცა, იქით ეცა, ციხეს კარი ვერ უნახა, დაჯდა და ტირის.
- დაჩი, რა გატირებს? მოესმა მაღლიდან.
აიხედა, ორი ერთმანეთზე კისერგადახვეული ღრუბელივით თეთრი გედი მოფრინავს მისკენ.
- რა და, მეზობლის გოგოს სახლობანა არ ვეთამაშე, ტყეში გამოიქცა, აქ კი სამთავიან დევს მოუტაცია, რა ვქნა, გალავანს კარი ვერ ვუნახე.
გედებმა ფრთა ფრთას გადაადეს, ზედ დაჩი დაისვეს, ავიდნენ მაღლა, ბიჭი გალავნის შიგნით ჩააფრინეს და თავის გზას გაუდგნენ.
- შენ აქ ვის ეთამაშები! - უყვირა დაჩიმ გოგოს, დევს ხანჯალი მოუქნია და ერთი თავი წააგდებინა.
- არ ვიცოდი, თუ შენი მეზობლის გოგო იყო, - აბღავლდა დევი, - თორემ როგორ მოვიტაცებდიო, - და თავისი ხელით გაუღო ჭიშკარი ორივეს.
წამოიყვანა დაჩიმ გოგო, ხმას არ სცემს.
- დამელაპარაკე! - უთხრა გოგომ.
- დევთან თამაშობდი და დაგელაპარაკო?!
- მე გოგო ვარ, თუ არ დამელაპარაკე და არ მეთამაშე, ტყეში წავალ.
- წახვალ და ხომ ნახე, რა დაგემართა!
მიიყვანა თავის სახლში დაჩიმ გოგო, დატოვა, თვითონ მეზობლის ბიჭთან გადავიდა და უთხრა:
- ესროლე ისარი ნიშანში.
გოჩამ ესროლა, მოარტყა; ესროლა დაჩიმ და ისარი ისარში მოარტყა.
მეორე დღეს ისევ მოადგა ღობეს მეზობლის გოგო და დაჩის დაუძახა:
- გადმოდი ღობეზე და სახლობანა მეთამაშე.
- დევთან თამაშობდი და არ გადმოვალ!
- მაშინ ისევ წავალ და დავიკარგები!
- ტყისკენ არ წახვიდე!
- ტყისკენ წავალ! - გაკაპასდა გოგო და, თქვენ რა გგონიათ, მართლა წავიდა.
გადავიდა დაჩი მეზობლის ბიჭთან, ესროლა ნიშანში, დააცილა, ესროლა - დააცილა.
- არ მინდა თამაში, - უთხრა დაჩიმ გოჩას და გზას დაადგა. იარა, იარა, ეძახის მეზობლის გოგოს, პასუხი არაა. გაიარა ტყე, მიადგა წყლის პირს, ხედავს: ქვიშაზე ოქროსფერი თევზი გდია და თავს რიყის ქვაზე ურტყამს. დაჩიმ აიყვანა, წყალში ჩაუშვა, თევზი ისევ ამოხტა და ისევ დაუშინა თავი ქვას.
- რა დაგემართა? - ჰკითხა დაჩიმ.
თევზმა ფარფლი ლოდებით გადაკეტილი მდინარისაკენ გაიშვირა.
- მე და მეზობელი მდინარის ოქროს თევზი სახლობანას ვთამაშობდით, დევს წყალში ფაცერი დაუგია, სულ არ დამინახავს, მე უბედურს, და, ხომ ხედავ, ცალად დავრჩი! - დაუშინა რიყის ქვას თავი თევზმა.
მივიდა დაჩი, ფაცერი ხანჯლით გასჭრა და მეზობელი მდინარის ოქროსფერი თევზი გაუშვა.
იარა, იარა, მიადგა ციხე-კოშკს.
დედაბერი ისევ გალავანზე იჯდა. ბიჭი რომ დაინახა, დევს ჩასძახა:
- შენ რომ ერთი თავი მოგაჭრა, ის მონადირე მოვიდაო.
დევმა უპასუხა: მდინარეზე ოქროსფერი თევზის მოსაყვანად უნდა წავსულიყავი, მაგრამ არ წავალ, ხელში მშვილ-ისარს დავიჭერ, თვალი ცისკენ მექნება, რა ფრინველიც უნდა დავინახო, ვესვრი და გალავანს შიგნით ვერავინ ჩამოფრინდებაო.
რა ექნა დაჩის, გედები კიდევ რომ მოფრენილიყვნენ, ფრთებზე ვეღარ შეაჯდებოდა - დევი ფრინველებსაც დახოცავდა და დაჩისაც ძირს ჩამოაგდებდა. დაჯდა მდინარის პირას და ტირის.
მოადგა ნაპირს ორი ოქროსფერი თევზი. ჰკითხეს: რა გატირებსო?
- მეზობლის გოგოს სახლობანა არ ვეთამაშე, გამიჯავრდა, ტყეში გაიქცა, დევმა მოიტაცა და გალავანს შიგნით ვერ ჩავსულვარო.
- ჩვენ გიშველითო! - უთხრეს ოქროსფერმა თევზებმა.
- თქვენ რა უნდა მიშველოთ?
- ჩვენ ვიცით გამოქვაბული, საიდანაც დევის ციხე-კოშკში წყალი შედის და იქიდან შეგიყვანთო.
თევზებმა ერთმანეთს გადააჯვარედინეს ფარფლები, დაისვეს ზედ დაჩი და გაცურეს. სამივე ძლივს გაეტია ბნელ, ვიწრო გამოქვაბულში. დევი მაღლა იხედება. მშვილდ-ისარი მომარჯვებული აქვს: დაჩი გალავანზე გადმოფრინდებაო.
- შენ კიდევ დევს ეთამაშები? - უყვირა დაჩიმ მეზობლის გოგოს. დევს კი ხანჯალი მოუქნია და მეორე თავიც წააგდებინა.
დაემხო დევი მიწაზე:
- ერთი თავიღა დამრჩა, მაპატიე, დღეიდან შენი მეზობლის გოგოს ხელს როგორ ვახლებო! - ეცა ჭიშკარს, გააღო და ერთადერთ თავში ხელი წაიშინა.
მოჰყავს დაჩის გოგო და კრინტს არ სძრავს.
- მითხარი რამე! - ვერ მოითმინა გოგომ.
- ისევ დევს ეთამაშებოდი და ხმა გაგცე?! - გაუკვირდა დაჩის
მიიყვანა გოგო თავის სახლში, გადავიდა მეზობლის ბიჭთან და უთხრა: ისარი ნიშანში ვისროლოთო.
ისროლა გოჩამ - მოარტყა. ისროლა დაჩიმ და ისარი ისარში მოარტყა.
მესამე დღეს ისევ მოადგა გოგო ღობეს, დაუძახა დაჩის და უთხრა:
- სახლობანა მეთამაშე, თუ არ გინდა, ტყეში წავიდე და დავიკარგო.
- შენ თუ ჭკუა მაინც ვერ ისწავლე, სადაც გინდა, იქით წადიო! - მიაძახა დაჩიმ და მეზობლის ბიჭთან მშვილდ-ისრობანას სათამაშოდ წავიდა.
ესროლა გოჩამ - მოარტყა, ესროლა დაჩიმ - დააცილა; ესროლა გოჩამ - მოარტყა, ესროლა დაჩიმ - დააცილა.
რაღა ექნა, დაადგა გზას. იარა, იარა, ხედავს ხეზე ღვლერჭით ჰკიდია კუდგაფუთქუნებული, ჯვრიანი მელა და ფეხებს აფხარკალებს.
დაჩიმ ხანჯალი მოიქნია და ღვლერჭი გადაუჭრა.
- ამისთანა ლამაზი ბეწვი გაქვს, ასეთი ბუთქუნა და ისიც ჯვრიანი კუდი, ნეტავ თავს რად იხრჩობ?
- რაღაა ჩემი სიცოცხლე! მე და მეზობლის სოროს ჯვრიანი მელა სახლობანას ვთამაშობდით. დევი ისე წამოგვეპარა, არაფერი გაგვიგია. დაავლო ხელი მეზობლის მელას და წაიყვანა, ალბათ გაატყავებს და ცისფერბაბთიან გოგოს კისერზე მოახვევსო.
- მეც იმ დევის მოსაკლავად მივდივარ, მაგრამ არ ვიცი, ციხე-გალავანში როგორ შევიდე.
წავიდა დაჩი. მელამ მიაძახა: სიცოცხლე მაინც აღარაფრად მიღირს, მეც შენთან ვიქნებიო.
იარეს, იარეს, მიადგნენ ციხე-კოშკს. დედაბერმა მაშინვე ჩასძახა დევს:
- შენ რომ თავი მოგაჭრა, ის მონადირე მოვიდაო.
- ახლა მელა უნდა გამეტყავებინა, მაგრამ შენ დარდი ნუ გაქვს, თავს დავანებებ, მაღლა ცას და ქვევით წყალს ვუდარაჯებ და გალავანს შიგნით ვერ შემოვაო.
გამობრუნდა დაჩი და ატირდა.
მელამ უთხრა: მე მიწას გამოვთხრი, ხვრელს გავაკეთებ და ციხე-კოშკში შეგაძვრენო.
მოუარეს გალავანს, სხვა მხრიდან მიადგნენ, რომ დედაბერს არ დაენახა და დაიწყო მელამ მიწის თხრა. თხარა, თხარა და სადაც დევი და გოგო სახლობანას თამაშობდნენ, ხვრელი იქამდე მიიყვანა. დევს ცალი თვალი ცაზე უჭირავს, მეორე - წყალზე. ამოძვრა დაჩი ხვრელიდან და გოგოს უყვირა:
- შენ კიდევ ამ დევთან თამაშობო?!
მოუქნია დევს ხანჯალი და მესამე, ბოლო თავიც გააგდებინა. დაეცა დევი უსულოდ. დედაბერი შეშინდა - მეც არ მომკლასო, გაიქცა, დაუცდა ფეხი და გალავნიდან გადავარდა.
დევის დაჭერილი მელა მაშინვე ხვრელში ჩაძვრა და მეზობელი სოროს მელასთან გაიქცა.
მიდის დაჩი და მიჰყავს გოგო.
- ხმა ამოიღე, - ამბობს ცაცო.
- რა გელაპარაკო!
- მე გოგო ვარ და რაიმე უნდა მითხრა.
- ახლა გუნებაზე არა ვარ, მერე გეტყვი!
- ესეც კარგია. მე გოგო ვარ და თუ იმის იმედს მომცემ, რომ როცა იქნება რაიმეს მეტყვი, არ დავიკარგები.
მიიყვანა დაჩიმ ცაცო შინ. გადავიდა მეზობლის ბიჭთან, მისცა მშვილდ-ისარი და უთხრა:
- ესროლე ნიშანში!
ისროლა გოჩამ. მოარტყა. ისროლა დაჩიმ და ისარი ისარში მოარტყა. მეოთხე დღეს გოგო მიადგა ღობეს, დაჩის დაუძახა და უთხრა:
- გადმოდი ღობეზე!
დაჩიმ იფიქრა, გოგოა, თვითონ არ გადმოვაო და გადავიდა.
- მეთამაშე სახლობანა!
დაჩიმ იფიქრა, რომ არ ვეთამაშო, ტყეში წავა, დაიკარგებაო და, რაღა ექნა, ეთამაშა.
სანამ დაჩი მეზობლის გოგოს დევს სამჯერ წაართმევდა, მთვარეც ამოსულიყო და მანომ დაინახა, დაჩის თვალი ეხუჭებოდა. თვალი იმას ეხუჭება, ვისაც ჯერ არ დაუძინია, მაგრამ დაძინება კარგ ზღაპარსაც კი ურჩევნია.
მანო ოთახიდან გამოვიდა. მანო ისე ფრთხილია, ოთახიდან გამოსვლისას არც არაფერს წამოედება, არც კარს გააჭრიალებს.
დაჩის კი სძინავს და სძინავს.
ძილი ნებისა, დაჩი!
მზიანი დილა, დაჩი!
